Dolina Noteci – raj dla miłośników ptaków
Południowa część Krajny pokrywa się z Obszarem Natura 2000 Dolina Noteci. Jest to obszar przyrodniczy o powierzchni 50 532 ha, leżący na wysokości od 37 do 50 m n.p.m. Od północy graniczy z wysoczyzną Pojezierza Krajeńskiego, gdzie występuje znaczna różnica w wysokości terenu, np. Góry Rzadkowskie 187 m n.p.m., czy Dębowa Góra 193 m n.p.m. Obejmuje znaczną część doliny Noteci między miejscowościami Wieleń a Bydgoszczą. Obszar jest w większości zajęty przez torfowiska niskie, pokryte zalewowymi łąkami i trzcinowiskami, z enklawami zakrzewień i zadrzewień. Teren przecinają liczne kanały i rowy odwadniające. Częste są starorzecza i wypełnione wodą doły potorfowe. Miejscami występują rozległe płaty łęgów. Łąki są intensywnie użytkowane. Wody śródlądowe (stojące i płynące) zajmują 2% obszaru, siedliska łąkowe i zaroślowe zajmują 85%, torfowiska, bagna, roślinność na brzegach wód – 2% powierzchni, a siedliska leśne 6%. Siedliska rolnicze zajmują 5% obszaru. Obszar częściowo pokrywa się z ważną ostoją ptasią o randze europejskiej – Obszarem Natura 2000 Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego. Różnica miedzy tymi dwoma obszarami ochrony polega na tym, że ten pierwszy to specjalny obszar ochrony siedlisk, natomiast drugi (o pow. ok. 32408 ha) to obszar specjalnej ochrony ptaków.
Występuje tu ponad 20 gatunków ptaków ważnych dla Europy: batalion, bączek, bąk, bielik, błotniak łąkowy, błotniak stawowy, bocian biały, derkacz, dubelt, dzięcioł czarny, gąsiorek, gęś białoczelna, jarzębatka, kania czarna, kania ruda, kropiatka, łabędź czarnodzioby (mały), orlik krzykliwy, ortolan, podróżniczek, rybitwa czarna, świergotek polny, zielonka, zimorodek, żuraw.
Obszar obejmuje bogatą mozaikę siedlisk z priorytetowymi lasami łęgowymi (łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe) i dobrze zachowanymi kompleksami łąkowymi. Ostoja jest też ważnym korytarzem ekologicznym o randze międzynarodowej.
Nadnoteckie torfianki odwiedzają też ptaki, które się tu nie gnieżdżą, a jedynie szukają pokarmu. Warto więc dobrze się rozejrzeć, bo może uda nam się wypatrzyć egzotycznie wyglądającego dudka czy majestatycznie szybujące ptaki drapieżne, takie jak: kania czarna, kania ruda, bielik, orlik krzykliwy i rybołów. O zmierzchu, przy odrobinie szczęścia, można zobaczyć polujące sowy, pójdźkę i uszatkę.
Nadnoteckie torfianki odgrywają też ogromną rolę dla ptaków jako miejsce odpoczynku i żerowania w okresie przelotów. Wczesną wiosną możemy tu obserwować wiele ciekawych gatunków kaczek, jak rożeńce , płaskonosy, głowienki oraz stada gęsi zbożowych i gęsi białoczelych.
Gdy nad torfianki i okoliczne łąki napływa wieczorna mgła, dziesiątki, a nierzadko i setki żurawi zlatują na nocleg. Z widocznych tylko z lotu ptaka, niewielkich zbiorników wodnych i mokradeł, dają też o sobie znać trzy gatunki perkozów: perkozek, perkoz i perkoz rdzawoszyi, także bąk, wodnik, gęgawa, kropiatka, rzadziej spotykana zielonka, kokoszka czy łyska. Ponadto intensywnie odzywają się kszyki czajki. Na pływających wyspach osoki aloesowatej do lęgów przystępują rybitwy czarne, a w ich pobliżu także cyranki. Z miejsc gęsto porośniętych roślinnością zielną charakterystycznym „crex- crex” nawołują derkacze. Od zapisu fonetycznego ich głosu pochodzi nazwa łacińska gatunku.
Po zachodzie słońca nie sposób nie usłyszeć koncertu trzech słowiczych tenorów: słowika szarego, słowika rdzawego i mającego tu swoją ostoję podróżniczka. Natomiast za dnia warto wytężyć słuch, aby usłyszeć melodyjny śpiew dziwonii. Trzeba jednak uważać, by nie pomylić jej głosu z podobnie brzmiącą wilgą. Wędrując po polnych drogach otaczających torfianki, możemy trafić na kołyszące się wśród wiotkich gałązek wierzb, kunsztowne gniazdo remiza, przypominające wełnianą rękawicę. Sam konstruktor tego lokum na pewno też odezwie się w pobliżu wysokim i przeciągłym głosem zaniepokojenia. Trudno dostępny dla człowieka i niektórych drapieżników obszar torfianek stanowi też idealne miejsce do wyprowadzenia lęgów dla dwóch gatunków błotniaków – stawowego i łąkowego, które często rywalizują ze sobą o pokarm i terytorium.
Jesienią, przed zachodem słońca i w nocy, aż do samego świtu, na rozciągających się w dnie doliny łąkach, pośród łozowisk i olszyn rozgrywa się fascynujący spektakl natury. Pierwsze nocne przymrozki zwiastują nadejście czasu rykowisk. Nawoływania byków zdają się otaczać obserwatora niemalże z każdej ze stron. Dopełnieniem tego wspaniałego zjawiska są ściągające ze swoich żerowisk, w kierunku dna doliny, żurawie. Jeszcze przed nadejściem nocy ptaki te licznie zbierają się na położonych pośród łąk noclegowiskach. Tu, w dolinie Noteci, ich klangor początkowo miesza się z pierwszymi rykami jeleni, by potem, nocą zanikać powoli. Tutejsze jesienne zgrupowania tych ptaków oszacowano nawet na kilka tysięcy osobników.
Na obszarze tym występuje Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Noteci, a także 3 rezerwaty: rezerwat przyrody Skarpy Ślesińskie, rezerwat przyrody Kruszyn i rezerwat przyrody Łąki Ślesińskie.
Najpiękniejsze, co daje Obszar Natura 2000 Dolina Noteci to niezapomniane widoki.
Źródła:
- Natura 2000 a turystyka, http://ine.eko.org.pl,
- Ministerstwo Środowiska: Polskie obszary Natura 2000 [dostęp 10.11.2018],
- Natura 2000. Standardowy formularz danych. Obszar PLH300004. Dolina Noteci link [dostęp 10.11.2018],
- Glapan J., „Przyrodnicze tajemnice doliny Noteci”, http://magazyn.salamandra.org.pl/m27a05.html [dostęp 10.11.2018]
- Zdjęcie wyróżniające: http://alauda.org.pl
Komentarze