I Krajna ma swoją Królową. O kulcie maryjnym na Krajnie

O rozwoju kultu we wczesnych latach nie wiemy za wiele. Wiadomo jednak, że w roku 1111, najprawdopodobniej na polecenie Bolesława Krzywoustego, powstał w tym miejscu dębowy kościół. Tam zawisł też pierwszy obraz Matki Bożej Góreckiej. Ponad sto lat później 1225 r. na polecenie władcy tych ziem Władysława Odonowica, Górka przekazana została w ręce cystersów. Ci jednak nie przyjęli tej darowizny i nie osiedlili się w Górce.

W XVI w. protestanci spalili drewniany kościół. Nie zniechęciło to wiernych i kult Matki Boskiej Góreckiej przetrwał. Do cudownego źródełka przybywali pokutnicy z całej Polski. W XVII w. sanktuarium objęli bernardyni. Powstał wówczas nowy kościół z klasztorem.

We wspaniałym barokowym ołtarzu głównym powieszono wtedy słynący łaskami obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem na ręku i księżycem u stóp. Namalowany został w warsztatach bernardyńskich. To właśnie oni rozbudzili na nowo kult Matki Bożej Góreckiej. W 1648 r. zainicjowano budowę murowanego kościoła. Wzmożony ruch pielgrzymów nastąpił w XVIII w. To okres największych cudów za przyczyną Matki Bożej Góreckiej. Chorzy w cudowny sposób zdrowieli, a nawet odnotowywano przypadki przejścia z protestantyzmu na katolicyzm, czy przyjmowania chrztu przez Żydów. Jak głoszą podania był nawet przypadek, gdzie nawrócony Żyd wychował swoich synów na księży. 

Od 1923 roku sanktuarium opiekują się misjonarze Świętej Rodziny. Za ich przyczyną odnowiono życie religijne tego miejsca. Od czasu wprowadzenia się misjonarzy zaczęto nazywać Górkę Klasztorną. Mieściło się tam seminarium duchowne i redakcja „Posłańca Świętej Rodziny”.

Gdy wybuchła II wojna światowa cudowny obraz został ukryty w Bydgoszczy. W październiku 1939 r. Górka Klasztorna stała się obozem zagłady dla misjonarzy Świętej Rodziny i duchowieństwa diecezjalnego. Wkrótce zamieniono Górkę na obóz dla Polaków i Żydów i jeńców angielskich. Zamordowano tam 36 osób świeckich. Reszta trafiła do Paterka niedaleko Nakła i zginęła. W 1945 roku powracają do sanktuarium misjonarze i cudowny obraz. W 1954 r. toruński malarz prof. Jerzy Hopper tworzy nowy obraz Matki Boskiej Góreckiej. W roku 1965 Prymas Tysiąclecia kard. Stefan Wyszyński koronuje cudowny wizerunek Matki Boskiej. Na aureoli nad koroną widnieje napis: „Millenium Poloniae et cultus Mariae” – Tysiąclecie Polski i kultu Maryjnego. W 2015 r. sanktuarium nadano tytuł bazyliki mniejszej z okazji przypadającej 50-tej rocznicy koronacji obrazu. 

Obok Górki Klasztornej ważnym miejscem kultu maryjnego jest Byszewo. To tam pokłon oddaje się Matce Boskiej Byszewskiej Królowej Krajny. Kult maryjny zapoczątkowali przybyli w 1253 roku do Byszewa cystersi. Przedmiot kultu, obraz namalowany na desce, pochodzi z XV w. Jest to jeden z najstarszych wizerunków Matki Jezusa w Polsce. Kult maryjny rozwijał się już wcześniej i prawdopodobnie wcześniejszy obraz został skradziony. Obraz przedstawia Matkę Boską z Jezusem na prawym ręku. Ubrana jest ona w ciemnoczerwoną suknię, przykrytą zielonym płaszczem. W lewej dłoni Maria trzyma berło, a prawą przytrzymuje swojego Syna. Jezus natomiast prawą dłoń unosi do błogosławieństwa, a w lewej trzyma białą różę. Nad głowami obojga namalowano korony, które obecnie są przykryte złotymi. W XVII w. obraz przyozdobiono srebrną sukienką. Na drugiej stronie obrazu znajdował się łaciński napis, który w tłumaczeniu brzmiał: „Witaj Rodzicielko białego jak śnieg Kwiatu, witaj Panienko, słodka ozdobo, chwało pierwsza moja.”